فانوس زاگرس؛
نفت و تنگه هرمز؛خط قرمز ایران و آمریکا
احسان دری
نفت نقش حیاتی برای اقتصاد کشور دارد،میزان اندک صادرات غیر نفتی نسبت به صادرات نفت خام به وضوح نشان می دهد که اقتصاد ایران وابسته به طلای سیاه بوده و مهمتر اینکه ارز مورد نیاز کشور از فروش نفت تامین می گردد.
با این تفاسیر خیلی ساده می توان گفت نفت خط قرمز ایران است.خط قرمزی که رییس جمهور در دل اروپا محکم اعلام داشت اگر قرار باشد نفتی صادر نشود نفت دیگران نیز صادر نخواهد شد.این جملات تهدیدآمیز روحانی اذهان را به سمت بسته شدن تنگه هرمز برد.تنگه ای که هرازگاهی متناسب با تنش ایران و آمریکا بحث بسته و باز بودنش مطرح می شود.
اقتصاد ایران تنها متکی به نفت نبوده بلکه نفت در اقتصاد جهانی و کشورهای صنعتی جایگاه ویژه ای دارد و فقدان آن حتی برای مدت اندک زلزله و شوک اقتصادی بر جهان وارد خواهد کرد.نفت خام در اقتصاد صادراتی ژاپن،چین،،آمریکا،اتحادیه اروپا و کشورهای در حال توسعه مثل کره جنوبی، هند و برزیل نقش ستون را دارد.
همان طور که صادرات نفت برای ایران خط قرمز است،باز بودن تنگه هرمز بعنوان شاهراه اصلی انتقال نفت خلیج فارس به بازارهای جهانی خط قرمز آمریکا و متحدانش است.
آمریکایی ها بارها به مسئولان جمهوری اسلامی هشدار داده اند که هر گونه اخلال در تنگه هرمز واکنش سریع آنان را بهمراه خواهد داشت.ایران نیز برای صادرات نفت خود راهی جز استفاده از این اهرم فشار ندارد.
اما از آنجا که آمریکا و ایران هر دو علاقه ای به رفتن به سمت یک جنگ نظامی را نداشته بعید به نظر می رسد هم صادرات نفت ایران مختل شود و هم محدودیت هایی در تنگه هرمز از سوی ایران شکل گیرد.
اما موضوعی که برای ایران مهمتر از صادرات نفت بوده و می تواند از آن نقطه دچار دردسر شود بحث وصول پول فروش نفت خواهد بود.
در زمان تحریم شورای امنیت بهرحال از راه های مختلف نفت به فروش می رسید اما عدم همکاری بانک های آمریکایی،اروپایی و آسیایی عملا ایران را از دست یابی به پول نفت محروم کرده بود و در آن سه سال پیش از برجام اگر ذخیره ارزی مانده از قبل و بعدا رفع نسبی تحریم بانکی در سایه برجام نبود روزهای به مراتب سختتری در انتظار اقتصاد ایران بود.
کار به جایی رسیده بود که بحث کالا و غذا در برابر نفت مطرح می شد.
اکنون باید نگاه مسئولان به جای باز و بسته بودن تنگه هرمز متوجه نحوه فروش نفت و دریافت پول باشد زیرا هرج و مرج ارزی به تنهایی برای نابودی یک اقتصاد که بر وادرات متکی است کافیست.
موضوع مهم دیگر می تواند عدم تمایل مشتریان به خرید نفت از ایران است.طی چند دهه اخیر برنامه های توسعه کشور بر اساس کاهش وابستگی به فروش نفت و پیشی گرفتن صادرات بر واردات خصوصا در بحث کالاهای غیرنفتی تدوین شده است اما متاسفانه در رسیدن به این مهم راه درازی در پیش داریم.
نیاز است از ظرفیت تمام سیاسیون و اقتصاددانان کشور حتی آنان که در خارج از کشور حضور اما دل و قلبشان برای ایران و سرزمین مادری می تپد برای تدوین برنامه ای جامع برای عبور از بحران استفاده شود.
درود بر سردار سلیمانی