دور جدید مذاکرات تهران، واشینگتن؛ توافق شدنی یا دور از دسترس؟!
سید ابراهیم دادگر؛
پس از صحبت های بهمن ماه پارسال رهبری و مخالفت صریح مذاکره با آمریکا و مجوز اخیر ایشان برای مذاکرات غیرمستقیم و شروع مذاکرات در مسقط ؛یک سوال این روزها ذهن همه مردم را تقریبا درگیر کرده؛ آیا توافق میشود یا نه ؟!
برای درک اینکه توافق میشود یا خیر؟ باید به شرایط شکل گیری برجام و پس از آن توجه کرد.چه جریان های سیاسی در داخل و خارج از برجام سود میبردند؟ چه دولتها و جریانهای سیاسی با آن مخالف بودند؟ در زمان برجام کشورهای حوزه خلیج فارس و در راس آنها عربستان سعودی نگرانی زیادی از عادی سازی رابطه جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده داشتند و پس از درک اینکه برجام سبب عادی سازی نمیشود مانع تراشی را متوقف کردند؛ اما اسراییل هیچ گاه به برجام قانع نشد؛ روس ها در لفافه مخالف و چین نگاهی تقریبا مثبت همراه با نگرانی داشت.
همانطور که گفته شد کشورهای حوزه خلیج فارس از جمله عربستان سعودی با توافق مشکلی ندارند؛ آنها با توجه به تغییر استراتژی این سالهایشان و مسیر پیشرفتی که در پیش گرفته اند، میدانند که جنگ و نا امنی در منطقه چه میزان میتواند به بزرگترین صنعت این روزهایشان یعنی صنعت توریسم ضربه وارد کند و حتی غیر رسمی به آمریکا اعلام کرده اند که در صورت وقوع درگیری نظامی از پایگاههای موجود در کشورهایشان حق حمله به ایران را ندارند و برای همین آمریکا پایگاهش در جزیره مرموز دیگو گارسیا در اقیانوس هند را تقویت کرده و جنگنده های پرچمدارش از جمله بمب افکن بی ۲ را به این پایگاه اعزام کرده. اما اسراییل پساهفتم اکتبر توافق برایش غیرقابل قبول است و بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل که بنا بر گزارش رسانه‌های اسرائیلی در روز ۱۸ فروردین از خبر برنامۀ دیدار مقام‌های ایرانی و آمریکایی «غافلگیر» شده بود، پیش از ترک واشینگتن در یک پیام ویدئویی گفت تنها در صورتی میتوان با ایران یک توافق انجام داد که «مشابه مدل لیبی» باشد.این در حالی است که عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، روز قبلش در واکنش به اظهارات یک سناتور آمریکایی مبنی بر ترجیح توافق مدل لیبی با ایران، گفته بود: «مگر در خواب ببینند.».
و اما روسیه ؛ روسیه ، دوران برجام بقول ظریف تا اخرین لحظه مانع تراشی داشت و حالا طرف اصلی مذاکرات نیست چراکه خودش ابتدا باید تکلیفش را با اکراین حل کند! و حسابی در اکراین گرفتار شده و نشان داده دست به عصا حرکت خواهد کرد و پوتین بد میل به معامله با آمریکا بر روی اکراین نیست و شاید بدبینانه باشد ولی روس ها نشان داده اند در بزنگاه ها چقدر میتواند زیر پای ایران را خالی کنند و نمونه اش امضای بیانیه ی ضد ایرانی کشورهای عرب درباره حاکمیت امارات بر جزایر سه گانه بود. پس روسیه ای که اخیرا نیز رسما اعلام کرد در صورت وقوع جنگ کمک نظامی به ایران نخواهد کرد؛ دیگر نقش اهرم فشار در این مذاکرات بر خلاف برجام را نخواهد داشت. چین اما به طور کلی می توان شاهد بود که پیشنهادات سازنده ای را در مسیر حل سیاسی موضوع هسته ای ایران مطرح کرده و هیچ گاه کشوری نبوده است که اقداماتی تحریک آمیز در این زمینه اتخاذ کند؛ حقیقتا باید گفت که این رویکرد چین همان رویکردی است که پکن در قبال رسیدگی به تمامی مسائل و موضوعات بین المللی اتخاذ می کند.
پس در نتیجه میتوان گفت با توجه به تضعیف اخیر محور مقاومت و از دست رفتن سوریه و ضعیف شدن حزب الله لبنان و انصارالله یمن عملا تاثیر جبهه مقاومت حداقل در این دور مذاکراتی تا حد زیادی خنثی شده؛ کشورهای حوزه خلیج فارس موافق توافق هستند ؛روسیه دیگر نقشی ندارد و چین نیز با تعرفه های جدید آمریکا و جنگ اقتصادی که شروع کرده تمرکزش بر این موضوع بوده و خیلی درگیر توافق احتمالی جدید نخواهد شد، هر چند توافق برای چین فرصت ها و چالش هایی دارید؛ فرصت از باب استفاه آسوده تر و ایمن ترش از یکی از بزرگترین بازارهایش یعنی ایران و چالشی تحت عنوان رقابت با برندهای اروپایی و آمریکایی. اما مخالفان داخلی که با برچسب های مختلفی از جمله نیروهای انقلاب ؛ دلواپسان؛کاسبان تحریم‌‌و … شناخته میشوند راضی به سرمایه گذاری اروپا در ایران هم نیستند چه برسد سرمایه گذاران آمریکایی وارد عرصه شوند! همه اینها حلش سخت است اما شدنی است! اما نگارنده معتقد است یک مانع از همه سخت تر است؛ آیا اسراییل پساهفتم اکتبر به یک توافقی تنها کمی سخت تر از برجام راضی می شود؟ آنها همانطور که قبلا گفته شد توافقی شبیه با توافق لیبی مطلوبشان بوده و قطعا خرابکاری ها و شیطنت هایی زبادی در طول مذاکرات خواهند داشت.
با همه این تفاسیر ،گذر زمان و دورهای بعدی مذاکرات که به احتمال زیاد از فرم غیر مستقیم به مستقیم تغییر خواهد کرد و عواملی دیگر چون قدرت چانه زنی دیپلمات ها و صد البته موضع دو کشور طرف مذاکره و شخص ترامپ که بارها نشان داده شخصیتی غیر قابل پیش بینی بوده بر روند مذاکرات تاثیرگذار بوده و انتظار هر چیزی را باید داشت.
سید ابراهیم دادگر
