«سرمایه اجتماعی دولت و لزوم مراقبت از آن»
ولی‌الله شجاع‌پوریان؛
برکناری معاون پارلمانی رئیس‌جمهور، پس از سفر پرحاشیه او به قطب جنوب، سومین تغییر در سطح بالای دولت چهاردهم طی هشت ماه گذشته است؛ اتفاقی که در امتداد استیضاح وزیر اقتصاد و کنار گذاشتن دکتر ظریف رخ داد و پرسش‌هایی اساسی درباره انسجام درونی و رویکرد مدیریتی دولت چهاردهم برانگیخت. این یادداشت، نگاهی دارد به ابعاد این تغییر و پیامدهایش برای دولت دکتر مسعود پزشکیان.
۱. سفر پرحاشیه و واکنش هوشمندانه
در یادداشتم در روز شنبه ۱۶ فروردین، درست یک روز پیش از برکناری شهرام دبیری، با عنوان «سفر پرحاشیه به قطب جنوب»، نوشته بودم در فضای ملتهب عمومی، مسئولان باید بیش از پیش نسبت به پیامدهای اقدامات خود حساس باشند. خوشبختانه، اقدام به‌موقع دکتر پزشکیان در برکناری معاونش با استقبال گسترده افکار عمومی مواجه شد و به افزایش سرمایه اجتماعی دولت انجامید؛ اتفاقی که در شرایط امروز کشور، می‌تواند یک امتیاز مهم برای دولت محسوب شود.
۲٫ لزوم رعایت اصل ساده‌زیستی در ساختار دولت
وقتی ساختار دولت، مشی ساده‌زیستی می‌طلبد، اصل سفر تفریحی یک مسئله شخصی است، اما قرار گرفتن در جایگاه یک مقام ارشد دولتی، اقتضائات خاصی دارد. وقتی رئیس دولت با الگوبرداری از نهج‌البلاغه، بر ساده‌زیستی تأکید دارد، مدیران دولت نیز باید کنشی همسو با او داشته باشند. در دوران خلافت امیرالمومنین (علیه‌السلام) وقتی استاندارش در یک ضیافت سنگین و رنگین شرکت کرد با عتاب و خطاب حضرتش مواجه می‌شود که چرا پای سفره‌ای می‌نشینی که اغنیا حاضر و نیازمندان غایب آن‌اند.
۳. نقش خطیر معاونت پارلمانی
معاونت پارلمانی اگرچه چندان در منظر عموم نیست، اما مسئولیت خطیری در تنظیم روابط دولت و مجلس دارد. این معاونت نقشی کلیدی در رأی اعتماد وزرا، مدیریت استیضاح‌ها و اقناع بدنه مجلس نسبت به برنامه‌های دولت دارد. رئیس‌جمهور می‌توانست از میان ده‌ها نماینده ادواری که در مسیر انتخابات همراهش بودند، فردی آشنا با مناسبات مجلس و برخوردار از مقبولیت درون‌ساختاری انتخاب کند، اما این فرصت مغتنم نادیده گرفته شد.
۴. بازار داغ گمانه‌زنی و احترام به اختیار رئیس‌جمهور
پس از برکناری دبیری، رسانه‌ها اسامی مختلفی را به‌عنوان جانشین احتمالی مطرح کردند. در این میان، نام این‌جانب نیز به واسطه دو دوره حضور در مجلس شورای اسلامی و البته خوش‌بینی و لطف برخی از چهره‌های سیاسی به این‌جانب، توسط برخی دوستان ستادی مطرح شده است، اما نه مذاکره‌ای در این باره صورت گرفته و نه تمایلی از سوی من برای تصدی این مسئولیت وجود دارد. پیشنهاد می‌کنم اجازه دهیم رئیس‌جمهور با دست باز و مسئولانه، مدیران خود را انتخاب کند و در عوض، همه ما در معرفی گزینه‌هایی شایسته، پاک‌دست، کارآمد و همسو با گفتمان دولت، او را یاری دهیم.
۵. عبور از ماه عسل، ورود به عصر پاسخگویی
اکنون که دولت به مرز یک‌سالگی نزدیک می‌شود، دوران پاسخگویی و مطالبه عملکرد آغاز خواهد شد. دولت برای تحقق وعده‌های خود نیاز به تیمی یکدست دارد؛ تیمی که نه فقط در شعار، بلکه در عمل نیز به ارزش‌های عدالت‌محور دولت پایبند باشد. کلیدواژه‌ی «وفاق»، اگر به ابزاری برای تحمیل نیروهای غیرهمسو تبدیل شود، سرمایه اجتماعی دولت را تهدید خواهد کرد. متأسفانه در ماه‌های گذشته، بسیاری از مدیران غیروابسته به دولت، به آن تحمیل شده‌اند و این مسئله موجب نارضایتی گسترده در بدنه فعالان ستادی، به‌ویژه در شهرستان‌ها، شده است.
۶. ضرورت بازسازی سرمایه مدیریتی در شرایط بحرانی
در وضعیتی که تورم، کاهش قدرت خرید و فشارهای معیشتی نفس مردم را تنگ کرده، دولت بیش از هر زمان دیگری نیاز به مدیرانی دلسوز، خلاق و مسئولیت‌پذیر دارد. هرگونه حاشیه‌سازی یا آزمون و خطا در انتصاب مدیران می‌تواند به شکاف میان دولت و ملت دامن بزند. امروز باید از هر ظرفیت اصلاح‌طلبانه و نیروی جوان برخوردار از بینش توسعه‌گرا بهره گرفت، تا دولت بتواند در برابر افکار عمومی، کارنامه‌ای قابل دفاع ارائه کند.
۷. معاونت پارلمانی را باید جدی‌تر گرفت
نحوه‌ی تعامل دولت با مجلس، نه‌تنها در رأی اعتماد و استیضاح، بلکه در پیشبرد طرح‌های کلان اقتصادی و سیاسی تأثیر مستقیم دارد. امروز کشور نیازمند مدیریتی خردورز و آشنا به مناسبات قدرت است؛ فردی که بتواند ضمن حفظ شأن دولت، گفت‌وگویی مؤثر با نمایندگان شکل دهد و دولت را در میدان قانون‌گذاری تنها نگذارد. انتخاب آگاهانه و دقیق برای این جایگاه، به‌ویژه در سالی که «مهار تورم و رشد تولید» اولویت کشور است، یک ضرورت ملی است.
